Nauwelijks ziektekiemen in overstortbagger (is bagger die dichtbij een riooloverstort uit sloten en kanalen wordt gehaald.) gevonden

Het waterschap Noorderzijlvest en de gemeente Eemsmond hebben samengewerkt in de pilot (klein project of onderzoek dat bedoeld is om iets uit te proberen) ‘Gebruik overstortbagger’. Het onderzoek levert opvallend resultaat op. Na een jaar ‘indrogen' zijn er nauwelijks ziektekiemen aangetroffen in de onderzochte overstortbagger. Dit betekent dat we overstortbagger in de toekomst naar verwachting duurzaam (Een manier die het milieu en de natuur zo min mogelijk belast') kunnen gebruiken in bijvoorbeeld dijken, viaducten, geluidswallen, op industrielocaties of onder wegen. Momenteel wordt deze bagger (Een laag modder of slib op de bodem van sloten, rivieren, kanalen en meren.) altijd afgevoerd naar een stortplaats.

De bagger is onderzocht met DNA-techniek (DNA bevat de bouwinstructies van het leven). Dit maakt het goed mogelijk ziektekiemen in de overstortbagger op te sporen. Deze nieuwe methode heet v-PCR (viable Polymerase Chain Reaction) en is in deze pilot voor het eerst toegepast in onderzoek van bagger. Met deze techniek worden alleen levende ziektekiemen gemeten.

Wat is overstortbagger?

Overstortbagger is bagger op de bodem van sloten (Een sloot is een watergang die belangrijk is om water af te voeren naar hoofdwatergangen of kanalen) en kanalen dichtbij een riooloverstort (Een voorziening die het mogelijk maakt om bij overbelasting van het riool, bijvoorbeeld wanneer het veel regent, het rioolwater direct te lozen op vijver, kanaal of rivier.). Bij een riooloverstort komt ongezuiverd rioolwater in de sloot (Een watergang die belangrijk is om water af te voeren naar hoofdwaterwegen of kanalen.) terecht als het riool het bij hevige regenval niet snel genoeg kan afvoeren. Overstortbagger is daarom vaak vervuild met ziektekiemen en daarom gelden voor de verwerking en afvoer strenge regels.

Het onderzoek

Op de locatie van de voormalige rioolwaterzuivering bij Uithuizen zijn in oktober 2017 twee baggerdepots opgericht: een depot (Een bewaarplaats voor bijvoorbeeld bagger of afvalwater.) met overstortbagger en een met gewone bagger om te kunnen vergelijken. Gedurende 11 maanden, tot en met augustus 2018, hebben we onderzocht of het indrogen van bagger effect heeft op ziektekiemen en medicijnresten. Het blijkt dat indrogen zorgt voor een afname van ziektekiemen en medicijnresten in de bagger. Hierbij was geen relevant verschil tussen het depot met overstortbagger en het vergelijkingsdepot met ‘normale’ bagger. Vooraf verwachtten we dat er veel meer ziektekiemen in de overstortbagger zouden zitten.

Nieuwe onderzoeksmethoden

Bioclear Earth en de Gezondheidsdienst voor Dieren (GD) hebben speciaal voor de pilot protocollen voor onderzoek naar ziektekiemen in bagger ontwikkeld. Het onderzoek naar ziektekiemen is uitgevoerd met twee methoden die tot nu toe vrijwel alleen in water werden gebruikt. De v-PCR (viable Polymerase Chain Reaction) methode is voor het eerst ingezet voor onderzoek naar ziektekiemen in bagger/grond. Met v-PCR is het mogelijk om aan de hand DNA-sporen ziektekiemen te detecteren. Ook het onderzoek naar medicijnresten in overstortbagger is vernieuwend. De laboratoria Eurofins en Aqualysis hebben het waterbodemslib op medicijnresten geanalyseerd.

Meerwaarde pilot

De resultaten van de pilot levert gemeenten en waterschappen nieuwe mogelijkheden op om bagger dicht bij riooloverstorten (Een voorziening die het mogelijk maakt om bij overbelasting van het riool, bijvoorbeeld wanneer het veel regent, het rioolwater direct te lozen op vijver, kanaal of rivier.) te verwerken. Er is nog wel meer onderzoek nodig. Per situatie kunnen gemeenten en waterschappen aan de hand van de beschikbare onderzoeksresultaten beoordelen of hergebruik van de overstortbagger verantwoord is. Er zijn dan mogelijkheden om deze bagger bijvoorbeeld te verwerken in dijken, viaducten, geluidswallen, op industrielocaties of onder wegen. Dit verruimt de lokale hergebruiksmogelijkheden en levert een besparing van kosten op. Daarnaast zorgt dit voor een beperking van transportkilometers per vrachtwagen en daarmee voor minder CO2-uitstoot, fijnstof en hinder.

Samenwerking in onderzoek en presentatie

Om beter inzicht in de risico’s van ziektekiemen en medicijnresten in overstortbagger te krijgen hebben het waterschap Noorderzijlvest en de gemeente Eemsmond samengewerkt in de pilot. De provincie Groningen heeft financieel bijgedragen en het laboratorium van het waterschap Hunze en Aa's heeft de bemonsteringen en een deel van de analyses verricht. Het adviesbureau Bioclear earth heeft geadviseerd over de opzet van de pilot, de analyses op ziektekiemen met de nieuwe v-PCR uitgevoerd en de onderzoeksresultaten geïnterpreteerd. De vertaling van de onderzoeksresultaten naar beleid is door bureau Trunk & Branches verwoord in een publieksvriendelijk eindrapport.