Op verzoek van de provincie en volgens de strikte voorwaarden uit de vergunning krijgt het gedeelte Nationaal Park van het Lauwersmeer in de proefperiode 6 weken lang een waterstand van maximaal 0,52 meter onder NAP (Het Normaal Amerdams Peil (NAP) is een referentiehoogte waaraan hoogtemetingen in Nederland worden gerelateerd. 0 meter NAP is ongeveer gelijk aan een gemiddeld zeeniveau.) bij normale weers- en spuiomstandigheden. Waterstanden kunnen in de periode van de rietproef net als anders schommelen, afhankelijk van onder andere weersomstandigheden en spuimogelijkheden. Het water staat dus niet 6 weken lang continu op het maximale niveau.

Wateroverlast (Een situatie waarin mensen overlast hebben door te veel water.) door rietproef voorkomen

Wanneer de verwachting is dat er veel regen gaat vallen en er weinig spuimogelijkheden komen, dan laat waterschap Noorderzijlvest de waterstanden al van tevoren dalen om wateroverlast (Een situatie waarin mensen overlast hebben door te veel water.) als gevolg van de rietproef te voorkomen. Wanneer er daarna weer genoeg water gespuid kan worden, kunnen de waterstanden weer oplopen naar maximaal 0,52 meter onder NAP (Het Normaal Amerdams Peil (NAP) is een referentiehoogte waaraan hoogtemetingen in Nederland worden gerelateerd. 0 meter NAP is ongeveer gelijk aan een gemiddeld zeeniveau.).

Beheerprotocol voor een objectieve beslissing

Tijdens de rietproef is het waterpeil van het Lauwersmeer hoger dan het gangbare streefpeil (streefpeil is het gewenste waterpeil van het oppervlaktewater in rustige weersomstandigheden) van 0,93 m onder NAP. Daardoor kan het Lauwersmeer minder water bergen. Onder bepaalde weersomstandigheden en bij beperkte spuimogelijkheden op de Waddenzee kan het waterpeil op het Lauwersmeer tijdens de proef dusdanig meer stijgen dan normaal dat wateroverlast kan ontstaan. Daarom is het nodig dat het waterschap al van tevoren kan beoordelen of de proef veilig kan worden uitgevoerd.

Op verzoek van het waterschap heeft Arcadis een Beheerprotocol Rietproef opgesteld. Het protocol is onderdeel van de verleende vergunning. In dat protocol zijn vier zogenoemde triggers opgenomen, waaronder de vijfdaagse neerslagverwachting en de vijfdaagse verwachting van de spuimogelijkheden. De waarden die bij iedere trigger horen zijn een indicator voor het afbreken van de proef:

Aan iedere trigger (A, B, C en D) zijn de waarden 0, 1 of 2 toegekend. Op het moment dat de som van alle waarden meer is dan 2, moet de rietproef volgens het Beheerprotocol worden afgebroken. De waterstand gaat dan terug naar 0,93 m onder NAP. In (voorschrift 10, eerste lid, van) de watervergunning is bepaald dat de proef per direct moet worden afgebroken zoals het Beheerprotocol Rietproef dit voorschrijft óf wanneer het waterschap dit vanuit het waterbeheer (Dit is het totaal aan activiteiten die tot doel hebben om het grond- en oppervlaktewater zo goed mogelijk te beheren.) of veiligheid noodzakelijk acht. Sinds 15 februari is de totale waarde van de triggers nog niet onder de waarde 2 gedaald.

Water bergen en water lozen

Het water uit het Lauwersmeer gaat naar de Waddenzee onder zogenaamd vrij verval (Water wordt zonder te pompen (op natuurlijke wijze) van hoger naar lager water afgevoert.). Dat betekent dat het water vrij weg kan stromen naar het Wad wanneer de waterstand op het Lauwersmeer hoger is dan op de Waddenzee en de spuisluizen (Een spuisluis, ook wel ‘zijl’ genoemd, is bedoeld om binnenwater te spuien en buitenwater te keren) open gaan. Omdat de Waddenzee onder invloed staat van eb en vloed, kunnen de spuisluizen op Lauwersoog alleen bij laag water open om het Lauwersmeerwater te lozen. Daarnaast staan eb en vloed ook nog eens onder invloed van maanstanden, waardoor de ene periode van laag water lager is dan de andere. En dat heeft weer invloed op de hoeveelheid water die er op Lauwersoog uit kan. Gelukkig kan het Lauwersmeer wel veel water bergen, zodat het meestal niet erg is wanneer het buitenwater bij eb hoger staat dan het water op het Lauwersmeer en er dus geen water naar zee kan. Daarnaast kan de wind dan ook nog van invloed zijn. Wanneer er storm of harde wind staat die het water op het Wad bij Lauwersoog opstuwt, betekent dat ook minder spuimogelijkheden.

Veel meer neerslag dan er per dag kan worden weggepompt

Er is de afgelopen periode veel neerslag gevallen, soms zelfs tot 36 mm per dag. Daardoor is ook de grond op veel plaatsten verzadigd. Iedere millimeter neerslag die valt, komt dan rechtstreeks in sloten (Een sloot is een watergang die belangrijk is om water af te voeren naar hoofdwatergangen of kanalen) en kanalen en wordt door de gemalen (Een gemaal pompt water van een lager naar een hoger niveau. Het zorgt daarmee dat het water in een peilgebeid op een bepaald peil komt of blijft.) verpompt richting zee. Door de regenval en de verzadigde grond staat het water op sommige plekken in ons gebied hoger dan normaal. Het watersysteem (Een geografisch afgebakend, samenhangend en functionerend geheel van oppervlakte- en grondwater. Plus de daarbij horende waterbouwwerken, levensgemeenschappen, processen en relaties met de omgeving.) van waterschap Noorderzijlvest is ingericht om tussen de 9-11 mm per dag af te voeren. Sloten hebben daarom ook als functie om tijdelijk water op te vangen in het gebied. De gemalen van de waterschappen draaien volop om al het water af te voeren. Het vraagt echter even tijd voordat al het water weg is. Zodra er een tij is waarin Noorderzijlvest het water bij Lauwersoog kan lozen op de Waddenzee, gaan de spuisluizen open.