Noorderzijlvest

zoeken

Rietproef Lauwersmeer

Peilverhoging rietproef niet van start in 2020

In overleg met waterschap Noorderzijlvest heeft de provincie Groningen besloten de rietproef Lauwersmeer dit jaar niet meer actief uit te voeren. De afgelopen weken kon de formele rietproef niet starten vanwege de weersomstandigheden en de hoge waterstand in het Lauwersmeer. Deze situatie geldt in ieder geval nog tot en met 20 maart. Daarbij komt dat de waterstand in het Lauwersmeer al langer op een natuurlijker en hoger niveau staat dan de voor de proef benodigde zes weken. De termijn van de Rietproef Lauwersmeer loopt van 15 februari tot en met 31 maart 2020. De uitvoeringsperiode die nog resteert wordt steeds korter. Daarom kiest de provincie ervoor de proef uit te stellen tot volgend jaar.

Lees ook de berichtgeving van de provincie Groningen: Rietproef Lauwersmeer verplaatst naar 2021 en Natuur voert rietproef uit.

Werkwijze rietproef

Op verzoek van de provincie en volgens de strikte voorwaarden uit de vergunning krijgt het gedeelte Nationaal Park van het Lauwersmeer in de proefperiode 6 weken lang een waterstand van maximaal 0,52 meter onder NAP (Het Normaal Amerdams Peil (NAP) is een referentiehoogte waaraan hoogtemetingen in Nederland worden gerelateerd. 0 meter NAP is ongeveer gelijk aan een gemiddeld zeeniveau.) bij normale weers- en spuiomstandigheden. Waterstanden kunnen in de periode van de rietproef net als anders schommelen, afhankelijk van onder andere weersomstandigheden en spuimogelijkheden. Het water staat dus niet 6 weken lang continu op het maximale niveau.

Wateroverlast (Een situatie waarin mensen overlast hebben door te veel water.) door rietproef voorkomen

Wanneer de verwachting is dat er veel regen gaat vallen en er weinig spuimogelijkheden komen, dan laat waterschap Noorderzijlvest de waterstanden al van tevoren dalen om wateroverlast (Een situatie waarin mensen overlast hebben door te veel water.) als gevolg van de rietproef te voorkomen. Wanneer er daarna weer genoeg water gespuid kan worden, kunnen de waterstanden weer oplopen naar maximaal 0,52 meter onder NAP (Het Normaal Amerdams Peil (NAP) is een referentiehoogte waaraan hoogtemetingen in Nederland worden gerelateerd. 0 meter NAP is ongeveer gelijk aan een gemiddeld zeeniveau.).

Beheerprotocol voor een objectieve beslissing

Tijdens de rietproef is het waterpeil van het Lauwersmeer hoger dan het gangbare streefpeil (streefpeil is het gewenste waterpeil van het oppervlaktewater in rustige weersomstandigheden) van 0,93 m onder NAP. Daardoor kan het Lauwersmeer minder water bergen. Onder bepaalde weersomstandigheden en bij beperkte spuimogelijkheden op de Waddenzee kan het waterpeil op het Lauwersmeer tijdens de proef dusdanig meer stijgen dan normaal dat wateroverlast kan ontstaan. Daarom is het nodig dat het waterschap al van tevoren kan beoordelen of de proef veilig kan worden uitgevoerd.

Op verzoek van het waterschap heeft Arcadis een Beheerprotocol Rietproef opgesteld. Het protocol is onderdeel van de verleende vergunning. In dat protocol zijn vier zogenoemde triggers opgenomen, waaronder de vijfdaagse neerslagverwachting en de vijfdaagse verwachting van de spuimogelijkheden. De waarden die bij iedere trigger horen zijn een indicator voor het afbreken van de proef:

Tabel Beheerprotocol
ID Trigger Waarde = 0 Waarde = 1 Waarde = 2
A 5 daagse neerslagverwachting <35 mm 35 -50 mm >50 mm
B 5 daagse spuicapaciteit Lauwersoog Maximaal 1 x stremming in de komende 5 dagen 2 - 3 opeenvolgende stremmingen 4 of meer opeenvolgende  stremmingen
C Waterbezwaar Friese Boezem (Een tijdelijke opslagplaats voor te veel polderwater.) gemiddeld over de komende 3 dagen < 4miljoen m3/dag 4 - 7 miljoen m3/dag > 7 miljoen m3/dag
D Draaiboek 'waterbeheer (Dit is het totaal aan activiteiten die tot doel hebben om het grond- en oppervlaktewater zo goed mogelijk te beheren.) bij aanhoudende vorst' Draaiboek treedt niet in werking Draaiboek is in werking getreden

Aan iedere trigger (A, B, C en D) zijn de waarden 0, 1 of 2 toegekend. Op het moment dat de som van alle waarden meer is dan 2, moet de rietproef volgens het Beheerprotocol worden afgebroken. De waterstand gaat dan terug naar 0,93 m onder NAP. In (voorschrift 10, eerste lid, van) de watervergunning is bepaald dat de proef per direct moet worden afgebroken zoals het Beheerprotocol Rietproef dit voorschrijft óf wanneer het waterschap dit vanuit het waterbeheer of veiligheid noodzakelijk acht. Sinds 15 februari is de totale waarde van de triggers nog niet onder de waarde 2 gedaald.

Water bergen en water lozen

Het water uit het Lauwersmeer gaat naar de Waddenzee onder zogenaamd vrij verval (Water wordt zonder te pompen (op natuurlijke wijze) van hoger naar lager water afgevoert.). Dat betekent dat het water vrij weg kan stromen naar het Wad wanneer de waterstand op het Lauwersmeer hoger is dan op de Waddenzee en de spuisluizen (Een spuisluis, ook wel ‘zijl’ genoemd, is bedoeld om binnenwater te spuien en buitenwater te keren) open gaan. Omdat de Waddenzee onder invloed staat van eb en vloed, kunnen de spuisluizen op Lauwersoog alleen bij laag water open om het Lauwersmeerwater te lozen. Daarnaast staan eb en vloed ook nog eens onder invloed van maanstanden, waardoor de ene periode van laag water lager is dan de andere. En dat heeft weer invloed op de hoeveelheid water die er op Lauwersoog uit kan. Gelukkig kan het Lauwersmeer wel veel water bergen, zodat het meestal niet erg is wanneer het buitenwater bij eb hoger staat dan het water op het Lauwersmeer en er dus geen water naar zee kan. Daarnaast kan de wind dan ook nog van invloed zijn. Wanneer er storm of harde wind staat die het water op het Wad bij Lauwersoog opstuwt, betekent dat ook minder spuimogelijkheden.

Veel meer neerslag dan er per dag kan worden weggepompt

Er is de afgelopen periode veel neerslag gevallen, soms zelfs tot 36 mm per dag. Daardoor is ook de grond op veel plaatsten verzadigd. Iedere millimeter neerslag die valt, komt dan rechtstreeks in sloten (Een sloot is een watergang die belangrijk is om water af te voeren naar hoofdwatergangen of kanalen) en kanalen en wordt door de gemalen (Een gemaal pompt water van een lager naar een hoger niveau. Het zorgt daarmee dat het water in een peilgebeid op een bepaald peil komt of blijft.) verpompt richting zee. Door de regenval en de verzadigde grond staat het water op sommige plekken in ons gebied hoger dan normaal. Het watersysteem (Een geografisch afgebakend, samenhangend en functionerend geheel van oppervlakte- en grondwater. Plus de daarbij horende waterbouwwerken, levensgemeenschappen, processen en relaties met de omgeving.) van waterschap Noorderzijlvest is ingericht om tussen de 9-11 mm per dag af te voeren. Sloten hebben daarom ook als functie om tijdelijk water op te vangen in het gebied. De gemalen van de waterschappen draaien volop om al het water af te voeren. Het vraagt echter even tijd voordat al het water weg is. Zodra er een tij is waarin Noorderzijlvest het water bij Lauwersoog kan lozen op de Waddenzee, gaan de spuisluizen open.

Vergunning en verbeterd monitoringsplan rietproef Natura 2000 Lauwersmeer

Op 14 februari 2020 heeft de Rechtbank Noord-Nederland een beslissing genomen over de voorlopige voorziening tegen de rietproef, aangevraagd door agrariërs en ondernemers uit het Lauwersmeergebied. De rechter heeft het verzoek om voorlopige voorziening afgewezen. Daarbij heeft de rechter wel als voorwaarde gesteld dat waterschap en provincie voor de start van het tweede proefjaar de groei van de zoetwaterlens beoordelen. Dit betekent dat de provincie Groningen de rietproef uit het Beheerplan Natura 2000 (Een Europees netwerk van beschermde natuurgebieden. In Natura 2000-gebieden worden bepaalde diersoorten en hun natuurlijke leefomgeving beschermd. Dit om de verscheidenheid aan plant- en diersoorten die leven op aarde te behouden) mag starten volgens de vergunning en het door Noorderzijlvest goedgekeurde monitoringsplan. Als waterbeheerder voor het Lauwersmeer gaat Noorderzijlvest de rietproef uitvoeren, in nauw overleg met de provincie Groningen.

Zitting rechtbank verbeterde monitoringsplan

Een week eerder, op 7 februari 2020, heeft de Rechtbank Noord-Nederland een zitting gehouden over het verbeterde monitoringsplan voor de rietproef van de provincies Groningen en Fryslân. In deze hoofdzaak heeft de rechtbank nog geen uitspraak gedaan.

Goedkeuring verbeterde monitoringsplan

Op 10 december 2019 heeft het dagelijks bestuur (Het bestuurlijke college dat in opdracht van het algemeen bestuur de dagelijkse gang van zaken binnen het waterschap bestuurt.) van waterschap Noorderzijlvest het verbeterde monitoringsplan voor de rietproef goedgekeurd. Het monitoringsplan omschrijft hoe de provincie Groningen de effecten van de rietproef gaat controleren. De monitoring is nodig om goed te kunnen beoordelen of er bij de uitvoering van de rietproef nadelen zijn voor het waterbeheer (Dit is het totaal aan activiteiten die tot doel hebben om het grond- en oppervlaktewater zo goed mogelijk te beheren.) en andere belangen. Zoals die van de agrariërs en ondernemers in het Lauwersmeergebied.

Natura 2000 Lauwersmeer

De rietproef heeft als doel de rietgroei in het Lauwersmeer te stimuleren. Dat is onderdeel van de ecologische ontwikkeling op Europees niveau en uitvoering van Europees vastgesteld beleid, het zogenaamde Natura 2000-beleid. De provincies Groningen en Fryslân staan voor de uitvoering van dat beleid. De provincie Groningen voert het beleid uit namens beide provincies.

Waterschap als waterbeheerder voor het Lauwersmeer

Om de rietproef uit te kunnen voeren is een vergunning van de waterbeheerder nodig. Waterschap Noorderzijlvest beheert het water op het Lauwersmeer. Het Lauwersmeer is belangrijk voor de waterafvoer uit Groningen en de waterafvoer uit Fryslân. Daarom stemmen Noorderzijlvest en Wetterskip Fryslân alles rond het waterbeheer op het meer met elkaar af.

Vergunning onder strikte voorwaarden

Waterschap Noorderzijlvest heeft eerder na afstemming met Wetterskip Fryslân besloten dat de rietproef veilig kan worden uitgevoerd. Daarna is de vergunning voor de rietproef aan de provincie Groningen verleend. In de vergunning staan de voorwaarden waaraan de provincie moet voldoen om de rietproef uit te kunnen voeren. Een van de voorwaarden is een goede monitoring van de effecten van de rietproef. Hiervoor moest de provincie Groningen een monitoringsplan voorleggen aan Noorderzijlvest. De eerste versie van dit plan is aangepast na advies van de Stichting Advisering Bestuursrechtspraak. De verbeterde versie is op 10 december vastgesteld door het dagelijks bestuur van het waterschap.

Rietproef in 2020

De provincie Groningen kan de rietproef in 2020 starten. De vergunning voor de rietproef maakt het mogelijk de proef te houden in de periode van 15 februari tot 1 april voor twee achtereenvolgende jaren. De provincie moet dan wel voldoen aan strikte voorwaarden, waaronder het goedgekeurde monitoringsplan. De vergunning geeft de provincie tot en met 2022 ruimte voor het uitvoeren van de rietproef.

Beheerplan Natura 2000 Lauwersmeer

Het Lauwersmeer is een Natura 2000 (Een Europees netwerk van beschermde natuurgebieden. In Natura 2000-gebieden worden bepaalde diersoorten en hun natuurlijke leefomgeving beschermd. Dit om de verscheidenheid aan plant- en diersoorten die leven op aarde te behouden)-gebied, een beschermd natuurgebied. Elke zes jaar stellen de provincies een beheerplan op voor het Lauwersmeer. Het Rijk stelt het beheerplan vast; de provincies Groningen en Fryslân voeren het uit. De provincies hebben samen besloten dat de provincie Groningen trekker is in dit project.

Riet nodig voor bescherming leefgebied watervogels

Een van de doelen van het Beheerplan Natura 2000 Lauwersmeer is het voorkomen dat het leefgebied voor beschermde vogelsoorten in het Lauwersmeer verdwijnt. Voor verschillende watervogels zoals de roerdomp en porseleinhoen is waterriet essentieel. Daarom is het belangrijk de rietkragen en open gebieden in het Lauwersmeer te houden.

Tijdelijk hogere waterstand bevordert mogelijk rietgroei

Tijdelijke verhoging van de waterstand op het Lauwersmeer helpt daar mogelijk bij. Een rietproef kan aantonen of tijdelijke verhoging van de waterstand in het voorjaar inderdaad helpt om de rietkragen te verstevigen. Tijdens de rietproef gaat het waterpeil 6 weken lang omhoog. Dat is in het voorjaar, omdat dan het riet begint te groeien. En dat gaat beter wanneer het peil (Een merkteken om een bepaalde hoogtemaat aan te geven, bij water de hoogte (het niveau) van de waterspiegel.) schommelt tussen een lagere en een hogere waterstand. Het water staat dus niet 6 weken lang continu hoger. Het schommelt heen en weer.

Wat doen de waterschappen?

Waterschap Noorderzijlvest beheert het water op het Lauwersmeer en het grootste deel van Groningen. Het Lauwersmeer is belangrijk voor de waterafvoer uit Groningen en de waterafvoer uit Friesland. Daarom overleggen Noorderzijlvest en Wetterskip Fryslân goed met elkaar hoeveel water er binnen komt op het Lauwersmeer. En hoeveel er op Lauwersoog weer uit kan en moet. De vaste afspraken staan in een waterakkoord. Beide waterschappen hebben ook afspraken gemaakt over hoe gewerkt moet worden tijdens de tijdelijke verhoging van de waterstand voor de proef. Waterschap Noorderzijlvest regelt ook tijdens de proef het waterbeheer (Dit is het totaal aan activiteiten die tot doel hebben om het grond- en oppervlaktewater zo goed mogelijk te beheren.).

Hoog water door weer en spuimogelijkheden

Door het hele jaar heen komen op het Lauwersmeer vaker waterstanden voor op het niveau van de rietproef of zelfs daarboven. Dat gebeurt wanneer er veel neerslag valt en de sluizen op Lauwersoog het vele water tijdelijk niet kunnen spuien (Het lozen van water door een spuisluis, vooral op buitenwater (zee).) door hoge waterstanden op zee. Het Lauwersmeer werkt dan als bergboezem (Een gebied naast een rivier die door kades is omsloten en waar bij hoog water, tijdelijk water kan worden ingelaten en vastgehouden.). De mogelijkheid van waterberging (plek waar overtollig regenwater tijdelijk kan worden opgeslagen. In de meeste gevallen wordt daarvoor een stuk grond afgegraven tot net boven het grondwaterpeil) is ook een van de redenen waarom het Lauwersmeer destijds is aangelegd.

Uitleg rietproef in film

Kan dat zomaar, de waterstand verhogen?

Nee, dat kan niet zomaar. Allereerst hebben de waterschappen verkend of zo’n proef mogelijk is. Na dat onderzoek hebben we voorwaarden voor de proef opgesteld. De belangrijkste zijn:

  • De veiligheid gaat voor alles; de proef mag geen wateroverlast (Een situatie waarin mensen overlast hebben door te veel water.) geven.
  • Is de neerslagverwachting voor de lange termijn vrij stabiel? Dan kan de waterstand omhoog. Ook moeten de verwachtingen zo zijn dat we de eerstvolgende dagen het water op Lauwersoog goed kunnen afvoeren.
  • Wanneer we veel neerslag verwachten moet het peil (Een merkteken om een bepaalde hoogtemaat aan te geven, bij water de hoogte (het niveau) van de waterspiegel.) weer omlaag. Wanneer we verwachten dat we over enkele dagen het water op Lauwersoog niet kunnen afvoeren, moet het peil ook weer omlaag. Dan kunnen we voldoende water uit Friesland, Groningen en Drenthe opslaan of afvoeren.
  • De huidige situatie moet eerst duidelijk zijn. Tijdens en na de proef kunnen provincies, natuurorganisaties en waterschappen de effecten dan goed meten.
  • Schade moet worden voorkomen. Er is een schaderegeling voor als er onverhoopt toch schade ontstaat.

Documenten

Eerdere documenten:

Vragen

Bel ons: 050 304 89 11
maandag tot en met vrijdag

  • 08:00 -16:30 uur
Contact