Optimalisatie van De Onlanden
In het gebied De Onlanden zijn natuur en waterberging allebei belangrijk. Als er veel neerslag valt, kunnen we hier water opvangen. Daardoor hebben inwoners uit de omgeving zo min mogelijk last van het water. Doordat het klimaat verandert, verwachten we vaker en meer neerslag. Er moet daarom extra ruimte voor water komen.
De drie noordelijke provincies en drie noordelijke waterschappen hebben via het project ‘Droge Voeten 2050’ onderzocht welke maatregelen we moeten nemen om wateroverlast tot 2050 te kunnen tegengaan. Het project ‘Optimalisatie van De Onlanden’ is onderdeel hiervan.
Extra ruimte waterberging in De Onlanden
Waterschap Noorderzijlvest wil extra waterberging in De Onlanden realiseren. In maart 2022 startte de provincie Drenthe op verzoek van het waterschap hiervoor de procedure. In De Onlanden wordt bij heftige neerslag nu ook al water opgevangen. Klimaatscenario’s voorspellen steeds vaker periodes met hevige en langdurige regenval. Daarmee is extra ruimte voor waterberging nodig in dit natuurgebied.
Dertig reacties Toelichting projectbesluit en Milieueffectrapportage (m.e.r)
De plannen van het waterschap zijn gebundeld in de Toelichting Projectbesluit en Milieueffectrapportage (m.e.r.).
Betrokkenen en omwonenden konden tussen 11 maart tot en met 5 mei 2022 reageren op de toelichting. Deze uitnodiging leverde dertig reacties op. De ingekomen reacties waren verschillend van aard. Er kwamen vragen over de werking van de waterberging en de effecten van peilverhoging. Wat gebeurt er met de grond als er soms een aantal dagen extra water in het gebied staat? En heeft dit effect op mijn woning? Ook werd aandacht gevraagd voor natuurwaarden, de bodemkwaliteit en landbouwgronden.
Reacties in Nota van Antwoord
In de ‘Nota van Antwoord’ is gereageerd op de ingediende vragen en zorgen. Sommige benoemde aandachtspunten en koppelkansen moeten verder onderzocht worden. Deze nemen we op in de verdere planuitwerking. Een aantal koppelkansen wordt verder opgepakt door andere partijen.
Wat is m.e.r. en MER?
Wat is het verschil tussen m.e.r. en MER? Een milieueffectrapportage (m.e.r.) brengt de milieueffecten van een plan of project in beeld. De verwachte gevolgen worden beschreven in een milieueffectrapport (MER). Zo kan de overheid de milieueffecten meenemen bij haar besluit over het plan of project.
- Kort gezegd: m.e.r. gaat over het proces en MER is het document. (Bron: www.commissiemer.nl(externe link))
Vaststelling stukken door Gedeputeerde Staten
Verkenningsfase afgerond
Op 29 november 2022 hebben Gedeputeerde Staten de Nota van Antwoord samen met de Toelichting Projectbesluit en Milieueffectrapportage (m.e.r.) vastgesteld. Hiermee is de verkenningsfase afgerond. Er wordt gestart met het opstellen van een Milieueffectrapportage (m.e.r.) en een Projectbesluit.
De publicatie van deze stukken is te vinden op De Onlanden - Provincie Drenthe(externe link)
Drie oplossingsrichtingen voor verdere planuitwerking
In de planuitwerking gaan we uit van volgende drie alternatieven; oplossingsrichtingen:
- Alternatief Droge Voeten 2050
- Compartimentering kwetsbaar natuurgebied
- Optimaal natuuralternatief/ Hooiwegvariant
De eerste twee zijn bestaande oplossingsrichtingen uit de Toelichting van Antwoord. Deze zijn aangevuld met de nieuw ingebrachte oplossing die als derde genoemd staat. Deze variant gaat meer in op mogelijkheden voor natuurontwikkeling. Denk daarbij aan het aanleggen van vluchtheuvels voor dieren, het dempen van bermsloten, het aanpassen van het waterpeil op specifieke plekken in het gebied en het verplaatsen van de stuwen aan de kant van het Leekstermeer.
Schetsontwerp en keuze voor een van de oplossingsrichtingen
De komende maanden werkt het waterschap de oplossingsrichtingen verder uit tot een schetsontwerp. En worden er onderzoeken uitgevoerd. Dan volgt een toetsing en beoordeling op milieueffecten. Daaruit blijkt welke variant de beste resultaten oplevert en de minste negatieve effecten op milieu heeft, vanuit het oogpunt van waterberging én natuur. Op basis van de uitkomsten van het rapport wordt een keuze gemaakt voor één van de drie oplossingsrichtingen; het voorkeursalternatief.
Vooruitlopend op de onderzoeken, hebben we reeds een advies ontvangen van de commissie m.e.r. 3640. Optimalisatie waterberging De Onlanden Drenthe (www.commissiemer.nl)(externe link). Dit advies nemen we mee in de verder te doorlopen stappen.
Bij de inrichting van het gebied voor extra waterberging moet rekening gehouden worden met specifieke soorten (flora en fauna) die in het gebied aanwezig zijn. Deze soorten zijn mogelijk extra kwetsbaar voor overstroming. Naast effecten op de natuur kan de extra waterberging ook effecten hebben op andere thema’s zoals landbouw, cultuurhistorie, aanwezige bebouwing.
Van voorkeursalternatief naar Ontwerp Projectbesluit
We werken dus toe naar een voorkeursalternatief. Hierbij wordt vervolgens een ontwerp projectbesluit opgesteld. Gedeputeerde Staten van Drenthe leggen dit ter inzage. Daarna kunnen formele zienswijzen worden ingebracht bij de provincie Drenthe. Na behandeling van de zienswijzen wordt het projectbesluit vastgesteld. Hiertegen is (onder voorwaarden) beroep mogelijk. Wanneer het ontwerp projectbesluit ter inzage wordt gelegd is nu nog niet bekend. Dat wordt te zijner tijd bekendgemaakt via website en advertenties.
De provincie en het waterschap houden tijdens het hele traject contact met de betrokken partners. Dit gebeurt via overleggen, individuele gesprekken en publieksbijeenkomsten.
Waarom extra waterberging
Video extra Waterberging in De Onlanden
Het gebied De Onlanden (zie kaart Algemene overzichtskaart plangebied.pdf), op de grens van Groningen en Drenthe, is in de periode 2007 -2012 ingericht voor de berging van water in combinatie met natuur. Door de aanleg van De Onlanden is een robuuste klimaatbuffer ontstaan die er mede voor zorgt dat de regio droge voeten houdt. In februari 2022 is er veel water opgevangen in De Onlanden nadat er heel veel neerslag gevallen was. Toen is het nut van het waterberging weer duidelijk geworden (zie Kaart de Onlanden met foto's hoogwatersituatie februari 2022.jpg).
Klimaatscenario’s voorspellen steeds vaker hevige en langdurige regenval. Daarom is meer ruimte voor water nodig. Er kan nu 7,5 miljoen kuub water in De Onlanden opgevangen worden. De plannen voor de extra waterberging biedt nog eens ruimte aan 5,2 miljoen kuub water. Hierdoor kan er bij extreme situaties tijdelijk (een aantal dagen) meer water opgevangen worden, voordat het naar zee wordt afgevoerd. Daarbij zijn de meest kwetsbare gebieden als laatste aan de beurt om extra water op te vangen. In 2025 moet het gebied klaar zijn om extra water te bergen.
Wat moet er gebeuren (mogelijke maatregelen)
Om de bergingscapaciteit te vergroten is het vervangen van vaste stuwen door beweegbare stuwen een mogelijke maatregel. Daarnaast moeten op een aantal locaties bestaande kades worden opgehoogd zie hiervoor de kaart: Kade en inundatiekaart Onlanden.pdf
In het gebied is natuur aanwezig die kwetsbaar is voor overstroming. Deze gebieden worden zo lang mogelijk ontzien bij het opvangen van extra water. Dat doen we door compartimenten te maken. De meest kwetsbare compartimenten komen alleen onder water te staan als het echt niet anders kan. In de m.e.r. procedure onderzoeken we waar de compartimenten precies kunnen komen.
Kwetsbare natuur beschermen
In sommige delen van De Onlanden is het niet wenselijk dat de natuur water uit de omgeving opvangt, bijvoorbeeld bij de trilvenen. Het water uit omliggende landbouwgebieden is namelijk rijker aan voedingsstoffen. Deze delen willen we zo lang mogelijk ontzien. We onderzoeken de mogelijkheid om bij hoogwater met compartimenten te werken: eerst het water opvangen in de minst kwetsbare delen. En alleen als het echt niet anders kan, in het deel met de meer kwetsbare natuur. In de milieueffectrapportage wordt onderzocht wat de effecten van deze maatregel zijn.
Kades en stuwen
We willen dat inwoners uit de regio geen last hebben als er veel neerslag valt. Uit onderzoek blijkt dat de waterberging in de toekomst een maximale, tijdelijke waterstand van 15 centimeter boven NAP aan moet kunnen, om hiervoor te zorgen. Momenteel kan de waterberging een maximale waterstand van 20 centimeter beneden NAP aan. Een verschil van 35 centimeter. We moeten dus meer water opvangen ten tijde van extreme hoogwatersituaties. De volgende maatregelen kunnen daarbij helpen:
- Het incidenteel verhogen van de waterstand
- Het aanbrengen van geautomatiseerde stuwen
- Het plaatselijk ophogen van bestaande kades
In de m.e.r. en het projectbesluit worden de effecten en maatregelen verder uitgewerkt.
Het beekdal in de toekomst
De betrokken partijen hebben afgesproken om samen aan een plan van aanpak voor het beekdal te werken, zodat waterberging zich op de langere termijn niet alleen beperkt tot De Onlanden. Het waterschap neemt daarvoor het initiatief. De klimaatvoorspellingen laten namelijk zien dat ook voor de langere termijn meer ruimte voor het water nodig is. Ook andere maatschappelijke vraagstukken zoals droogte, ontwikkelingen in de natuur en de landbouw vragen om een bredere, integrale kijk op het beekdalgebied.
De Onlanden als klimaatbuffer
De Onlanden is een mooi voorbeeld van een natuurlijke klimaatbuffer. Natuurlijke klimaatbuffers zijn gebieden die helpen om de gevolgen van klimaatverandering aan te kunnen. Het gebied heeft niet alleen een functie voor de natuur en recreatie, maar is ook ingericht als waterberging.
Natuurfilm 'De otter, een legende keert terug'
Zaterdag 2 januari 2021 was de première van de natuurfilm ‘De otter, een legende keert terug’ op NPO1. De film toont unieke beelden hoe de otter op jacht gaat naar voedsel, hoe er wordt gespeeld en zelfs hoe een moederotter haar jong zijn eerste zwemles geeft. Dit alles gefilmd in een decor van de prachtige natuur die Nederland waterland te bieden heeft. Ook De Onlanden komt in beeld.
- De otter, een legende keert terug (www.npostart.nl(externe link))
Betrokken partijen
Initiatiefnemer Waterschap Noorderzijlvest en bevoegd gezag Provincie Drenthe werken bij de realisatie van extra waterberging in De Onlanden samen met Provincie Groningen en de gemeenten Tynaarlo en Noordenveld. Ook de terreinbeheerders Staatsbosbeheer, Natuurmonumenten en Stichting Het Drentse Landschap praten mee.
De besturen van deze partijen besloten in 2021 tot het verder uitwerken van de realisatie van de waterberging binnen de grenzen van De Onlanden, met aandacht voor de kwetsbare natuur. Dat gebeurde nadat duidelijk werd dat alternatieven buiten de grenzen van de Onlanden op de korte termijn niet haalbaar zijn. Ook voor de langere termijn blijven de betrokken partijen met elkaar in gesprek. Er komt een toekomstvisie op het watersysteem buiten De Onlanden, waarin ook andere thema’s als landbouwtransitie en natuurdoelen worden meegenomen.
Documenten
Wanneer je de documenten om een of andere reden niet kunt lezen of als je vragen hebt stuur een e-mail naar optimalisatieonlanden@noorderzijlvest.nl
Vraag en antwoorden
- Uitvoering verkenningsfase maart en november 2022: Vraag en antwoord: Project Optimalisatie Onlanden november 2022.pdf
- Procedure en planning van het project maart 2022: Vraag en antwoord: Extra waterberging én beschermende maatregelen voor natuur in De Onlanden (maart 2022).pdf
- Procedure en planning van het project oktober 2021: Vraag en antwoord: Extra waterberging en beschermende maatregelen voor De Onlanden.pdf (12 oktober 2021)
Overige documenten project
- Nota van Antwoord Optimalisatie waterberging Onlanden 29 november 2022.pdf
- Notitie kansrijke oplossingsrichtingen waterberging Onlanden - 17 oktober 2022.pdf
- Advies over reikwijdte en detailniveau van het milieueffectrapport 31 mei 2022.pdf
- Analyse grondwaterstanden Onlanden.pdf
- Processchema.pdf
- Kaart de Onlanden met foto's hoogwatersituatie februari 2022.jpg
- Algemene overzichtskaart plangebied.pdf
- Kade en inundatiekaart Onlanden maart 2022.pdf
- Toelichting projectbesluit en milieueffectrapportage De Onlanden - 8 februari 2022.pdf
Nieuwsbrief
Optimalisatie De Onlanden is een nieuwsbrief van Waterschap Noorderzijlvest over het optimaliseren van waterberging De Onlanden in aanpassing op klimaatverandering. In de nieuwsbrief houden we je op de hoogte van de stappen in de procedure.
Je kunt je aanmelden voor de nieuwsbrief Optimalisatie Onlanden via
Vragen
Als je vragen hebt over het project kun je contact opnemen via:
- e-mail: optimalisatieonlanden@noorderzijlvest.nl
- Marina van Nimwegen (omgevingsmanager, tel: 06-46609805)