Sluizencomplex Aduarderzijlen in oude glorie hersteld

Sluizencomplex Aduarderzijlen heropend

Met het afschieten van een kanon gaven Bert Wiersema (lid dagelijks bestuur Waterschap Noorderzijlvest), Bé Schollema (wethouder gemeente Westerkwartier) en Karin Dekker (gedeputeerde provincie Groningen) het startschot voor de heropening van het cultuur-historisch sluizencomplex. 

Herstel bruggen en sluizen

Het sluizencomplex was toe aan een stevige opknapbeurt om dit watererfgoed als cultuur-historisch object te behouden. In 2022 gaf het waterschap het startschot voor restauratie van zowel beide sluizen als bijbehorende bruggen. Bij de bruggen zijn beide brugdekken vervangen en de originele leuningen zijn hersteld. Ook is een nieuwe fundering gerealiseerd. Door het aanbrengen van twintig meter lange heipalen worden de sluiswanden ontlast. Aansluitend zijn in 2023 de sluizen onder handen genomen. Het voeg- en metselwerk is op ambachtelijke wijze gerenoveerd. Daarvoor zijn de sluizen tijdelijk droog gezet. Ook zijn de oude windwerken gerestaureerd en is het stalen beslag van de sluizen gerenoveerd en geconserveerd. Verder is herstelwerk aan de kokersluis verricht. De oprichtingssteen van deze kokersluis welke goed zichtbaar is vanaf de weg, is eveneens in ere hersteld.  

Werk met werk maken 

Door met een brede integrale blik te kijken bood de restauratie van het sluizencomplex tegelijkertijd ook kansen. In afstemming met de betrokken overheden én de inwoners van Aduarderzijl is de omgeving landschappelijk en recreatief versterkt en de beleefbaarheid vergroot. Door ‘werk met werk’ te maken, zijn in aansluiting op het werk aan de zijlen, recreatieve voorzieningen in het landschap ingepast. Wandelpaden, bomen, hagen en struiken zijn aangelegd en een educatieve mini-schans is gerealiseerd. Samen met de gerestaureerde kanonnen herinneren ze aan de rol die de strategisch gelegen zijlen en omgeving hebben gespeeld ten tijde van de Tachtigjarige Oorlog. Daarnaast is het vertrouwde witte hekwerk vernieuwd en heeft haar plek langs de kenmerkende kromming van de weg weer ingenomen. Ook is een parkeervoorziening aan de achterzijde en een terras naast het voormalige waarhuis aangelegd en in combinatie met groenvoorziening landschappelijk ingepast. Voor de vaarrecreatie zijn verschillende aanlegsteigers geplaatst. Aanvullend is geïnvesteerd in natuurvriendelijke oevers langs het Aduarderdiep ter verbetering van de waterkwaliteit. Ook onderdeel van het project zijn de realisatie van een nieuwe steiger bij Schifpot  en parkeervoorzieningen met een informatiebord nabij de brug bij Steentil.

Behoud van cultuur-historisch erfgoed

De Aduarderzijlen behoren tot het cultuur-historisch erfgoed van Noorderzijlvest. Het Reitdiep laat in landschappelijk opzicht zien hoe van oorsprong de Waddenzee in Groningen diep het land binnendrong. De waterstaatkundige werken (de Aduarderzijl, de sluizen en de bruggen) tonen samen met de wierden in het landschap hoe Groningers door de eeuwen heen pionierden om de invloed van die zee te overwinnen. Met het behoud van de zijlen dragen we bij aan het doorgeven van dit landschap aan volgende generaties. Daarnaast staat het behoud van dit erfgoed niet los van haar omgeving en is daarmee onlosmakelijk verbonden. Ook levert de investering in het behoud van deze objecten de mogelijkheid om de wensen vanuit de omgeving voor een goede landschappelijke inpassing mee te nemen in de uitvoering van de restauratie.

Een bijzonder pronkjewail

Rond 1400 werd het Aduarderdiep gegraven en de eerste zijl in de dijk aangelegd om het teveel aan water te lozen op het Reitdiep. Deze stond in verbinding met de zee waarbij eb en vloed een rol speelden. De westelijke zijl werd in 1706 gebouwd, nadat een stormvloed zijn houten voorganger had weggespoeld. Wanneer bij eb de deuren openstonden om water te lozen, konden ook schepen de zijl passeren. In 1867 werd de oostelijke zijl gebouwd om de waterafvoer te verbeteren. Na de afsluiting van het Reitdiep bij Zoutkamp in 1877 werden de zijlen alleen nog bij dreigende stormvloed gesloten. Door de afsluiting van de Lauwerszee in 1969 verloren ze ook deze taak. De zijlen werden een waterstaatkundig monument.

Financiering

De werkzaamheden aan het sluizencomplex en nabije omgeving zijn uitgevoerd in opdracht van Waterschap Noorderzijlvest door aannemers Oosterhof-Holman en Kramer Metslawier. Het waterschap heeft €3.000.000 geïnvesteerd in de renovatie van het sluizencomplex Aduarderzijlen en de aanleg van natuurvriendelijke oevers. Het geheel is mede mogelijk gemaakt door bijdrages van het Nationaal Programma Groningen in samenwerking met de provincie Groningen (€600.000) en gemeente Westerkwartier (€300.000) ten behoeve van de economische en recreatieve versterking van deze plaats tussen Stad en Wad. TenneT  heeft €300.000 bijgedragen vanuit een goede landschappelijke inpassing van de nieuwe 380kV hoogspanningsverbinding.