Waarom wordt werk aan water steeds duurder?

In Nederland moeten we ons water beheren om hier te kunnen blijven leven, wonen en werken. Dat beheren van ons water wordt steeds duurder. De tarieven van de belastingen voor het werk aan water stijgen overal in Nederland. Dat komt enerzijds door inflatie, stijgende materiaalkosten en hogere lonen. Anderzijds komt dat ook door de mate van investeren in waterbeheer. Bij Noorderzijlvest is die investeringsgraad momenteel hoog. En dat blijft ook nog een poosje zo. Maar wat wordt er dan duurder aan werk aan water? En waarom wordt dat nu zo duidelijk?

Feiten en cijfers over Noorderzijlvest

  • In het werkgebied van Noorderzijlvest wonen ruim 417.000 mensen. Noorderzijlvest is als het gaat om het aantal inwoners het op één na kleinste waterschap van het land.
  • Noorderzijlvest beheert voor jou en al die andere mensen een gebied van 144.000 hectare. Ook in oppervlakte is het één van de kleinere waterschappen in het land.
  • Noorderzijlvest int in 2025 ruim € 100 miljoen bruto aan belastingen. Dat is de helft van de gemiddelde bruto opbrengst van de belastingheffing van alle waterschappen.
  • Noorderzijlvest beheert een gebied met bijna dezelfde opgaven en taken als in de rest van het land. Soms is de opgave heel specifiek voor dit gebied, zoals opheffen van de effecten van bodemdaling door gaswinning. De kosten daarvan worden in principe vergoed door de Nederlandse Aardolie Maatschappij (NAM) zodat dat geen invloed heeft op onze belastingtarieven.
  • In het gebied van Noorderzijlvest leven minder inwoners dan gemiddeld in de werkgebieden van de waterschappen. Die kleinere groep inwoners betaalt samen de kosten van die opgaven en taken. Per inwoner zijn de kosten daardoor hoger dan bij vergelijkbare waterschappen.
  • Tussen 2009 en 2021 investeerde Noorderzijlvest elk jaar gemiddeld € 32 miljoen. Die trend van lagere investeringen zagen we bij alle waterschappen.
  • Vanaf 2018 gingen de investeringen omhoog richting ruim € 50 miljoen per jaar. Dat loopt in 2025 op tot € 64 miljoen.
  • Investeringen kunnen op papier in de begroting staan, als plan. Het waterschap moet het werk dan ook nog doen. Noorderzijlvest voerde een steeds groter deel van het geplande werk uit. Van ongeveer 50% in jaren voor 2019 naar 92% in 2025.
  • Investeringen betaalt Noorderzijlvest voor een groot deel met geleend geld. Daardoor maakt Noorderzijlvest schulden. Door meer te investeren, stijgen die schulden tot boven de € 300 miljoen. Noorderzijvest hoort bij de grotere investeerders in waterschapsland.

Meer investeren is een noodzaak. Die noodzaak is wel te verklaren. Er komt veel op waterschappen af. Hieronder lees je daar meer over.
 

Waarom veranderen de kerntaken van waterschappen?

Waterschappen hebben de wettelijke taak om het oppervlaktewater in ons land te beheren en te beheersen; dus ervoor zorgen en het controleren:

  • Zo kunnen we in Nederland veilig blijven leven met water.
  • Ons water wordt steeds schoner en gezonder.
  • Waterschappen zuiveren het afvalwater van huishoudens en bedrijven.
  • Waterschappen dragen bij aan voldoende water in elk seizoen.

We willen met z’n allen immers niet te veel en ook zeker niet te weinig water.
Dat lijkt allemaal best overzichtelijk. Toch veranderen deze taken snel:

  • Het veranderende klimaat zorgt voor een hogere zeespiegel. Waterschappen moeten meer doen zodat we veilig kunnen blijven leven met water. Zo zijn er al kilometers dijk langs de Waddenkust versterkt. Dat werk gaat nog een poos door. Ook dijken en kades in het binnenland moeten aan strengere normen voldoen. Gemalen hebben een steeds grotere pompvermogen nodig om meer water weg te kunnen pompen als dat nodig is.
  • De kwaliteit van het oppervlaktewater moet beter zodat we in een gezonde omgeving kunnen leven. Daar zijn in Europa ingrijpende afspraken over gemaakt. De opdracht aan de waterschappen is groot. De maatregelen zijn ingewikkeld. De kwaliteit van het water hangt van veel zaken af, zoals de hoeveelheid zuurstof of afvalstoffen. Daarom is de kwaliteit soms maar langzaam te verbeteren. Naast geduld is ook geld nodig om water schoner en gezonder te maken:
    • bij het zuiveren van afvalwater;
    • bij het terugdringen van gebruik van gewasbeschermingsmiddelen langs water;
    • bij het natuurlijker inrichten van watergangen voor meer waterleven en biodiversiteit;
    • De eisen aan gezuiverd afvalwater van huishoudens en bedrijven worden strenger. Ook daarover zijn in Europa afspraken gemaakt. Microplastics, medicijnresten en andere opkomende stoffen moeten de waterschappen beter uit het afvalwater zuiveren;
    • We hebben te maken met steeds extremer weer. Soms valt er in korte tijd te veel regen. Soms blijft het een poos te lang droog. Om deze situaties goed aan te kunnen, richten we gebieden in om tijdelijk het teveel aan water te parkeren. Daarna voeren we het geleidelijk af naar zee. We proberen water ook beter en langer vast te houden om droogte zoveel mogelijk te voorkomen;
    • Ons land heeft nationaal en internationaal bindende afspraken gemaakt om klimaatdoelen te halen. Dat betekent dat ook waterschappen hun werk moeten aanpassen: veel minder broeikassen uitstoten, eigen energie opwekken en steeds meer grondstoffen opnieuw gaan gebruiken. 

Waterschappen moeten zich dus meer inspannen om hun taken aan de nationale en internationale eisen te laten voldoen. Dat kost dus ook meer geld.

Wat zorgt ervoor dat het werk aan water in het werkgebied van Noorderzijlvest duurder wordt?

De gebieden waar de 21 waterschappen in Nederland het water beheren, hebben eigen gebiedskenmerken: 

  • Het gebied is bijvoorbeeld heel stedelijk ingericht. Of heeft juist veel ruimte voor water, natuur en open landschappen.
    • In het gebied van Noorderzijlvest ligt zowel stedelijk gebied als open landschap met water, natuur en landbouw. En alles wat er tussenin zit.
  • Sommige waterschappen beheren zeedijken, andere niet.
    • Noorderzijlvest beheert 70 kilometer Waddenzeedijk van Lauwersoog tot Delfzijl.
  • Ook de dijken en kades in het binnenland beheert het waterschap.
    • Voor Noorderzijlvest gaat dat om bijna 450 kilometer. Deze moeten aan wettelijke normen voldoen. Daarin investeert het waterschap veel.
  • In delen van het land kan water vrij wegstromen van hogere gebieden naar lager gelegen land. Op veel andere plekken helpt techniek om water te verplaatsen, als het water het gebied binnenkomt of als het juist wordt afgevoerd.
    • In het gebied van Noorderzijlvest gebeurt dat allebei. Een netwerk aan stuwen, inlaten en gemalen zorgt voor het nastreven van de afgesproken peilen. Noorderzijlvest moet het gebied 26% meer dan gemiddeld in Nederland bemalen zodat de inwoners er veilig kunnen blijven leven en er voldoende water is in elk seizoen.
  • Vooral stedelijke gebieden groeien. Dat betekent meer huizen en gebouwen en meer afvalwater dat Noorderzijlvest moet zuiveren.
    • Noorderzijlvest beheert een deel van de stad Groningen en de geplande uitbreidingen aan de westkant van de stad.
  • Waterschappen beheren tientallen grote en kleine objecten om het oppervlaktewater te kunnen beheren en beheersen. Van rioolwaterzuiveringen en persleidingen tot gemalen, stuwen, sluizen en inlaten. Deze objecten hebben onderhoud nodig of worden soms helemaal vervangen. Sommige waterschappen beheren relatief jonge objecten of hebben al grote onderhoudsrondes achter de rug; andere plannen momenteel stevige ingrepen in.
    • Noorderzijlvest investeert fors in het moderniseren van onder meer zuiveringen en waar nodig het vergroten van de capaciteit van gemalen. Onze objecten gaan vaak al lang mee. Dan wordt het een keer tijd voor groot onderhoud, renovatie of totale vervanging.

Het waterschap investeert dus steeds meer. Waarin?

Noorderzijlvest heeft de afgelopen jaren al veel werk gestart en projecten uitgevoerd voor een klimaatbestendig leefgebied. Dat zijn onder meer de volgende projecten:

  • Noorderzijlvest beheert de 70 kilometer lange zeedijk tussen Lauwersoog en Delfzijl. Daar zijn op twee trajecten grote versterkingen nodig: de inmiddels afgeronde aanpak van het traject Eemshaven-Delfzijl en het al gestarte traject Lauwersmeerdijk-Vierhuizergat.
  • De investeringen in het verbeteren van de kwaliteit van oppervlaktewater zijn overal groot. Noorderzijlvest kiest voor een zorgvuldige voorbereiding met gebiedsprocessen. Dat is belangrijk om maatregelen te kunnen nemen waar jij en de inwoners achter kunnen staan. Die gebiedsprocessen kosten tijd.
  • De zuiveringen moeten toekomstbestendig worden. In het Westerkwartier legt Noorderzijlvest een nieuwe zuivering aan die drie oude zuiveringen gaat vervangen. De grote zuivering in Garmerwolde is op diverse fronten aan groot onderhoud toe. Ook het transport van afvalwater via het leidingenstelsel wordt met de jaren kwetsbaarder en vraagt onderhoud.
  • Noorderzijlvest legt waterbergingen aan om tijdelijk het teveel aan water op te vangen. Ook werkt Noorderzijlvest aan het langer vasthouden van water voor later. Voor het langer vasthouden van water is verandering nodig, zoals een ander landgebruik, andere peilen, meer inzet op een betere structuur van de bodem en een andere, meer natuurlijke inrichting van het gebied.

Moet dat allemaal snel?

Hoe snel dat allemaal moet, is een politieke en bestuurlijke keuze. Bij die keuze moet duidelijk worden:

  • wat we met z’n allen over hebben voor een klimaatbestendige leefomgeving;
  • welke risico’s we willen accepteren;
  • hoeveel het uitvoeren van doelen mag kosten. 

Het bestuur van Noorderzijlvest ziet in dat de doelen ver reiken. Veel verder dan de duur van deze bestuursperiode die tot 2027 duurt. Het bestuur beseft ook dat niet alles tegelijk kan. Daarom zijn keuzes nodig. De volgorde, planning, uitvoeringstermijnen en de mogelijkheden en omvang van de organisatie hebben scherpe aandacht nodig.

Hoe betaalt het waterschap deze extra investeringen?

De begroting van Noorderzijlvest omvat ongeveer € 90 miljoen euro. Daar betaalt het waterschap de elk jaar terugkerende kosten van: materialen, onderhoud, personeel, chemicaliën en nog veel meer. Een deel van de investeringen wordt daar ook mee betaald.

Noorderzijlvest investeert meer dan alleen met eigen geld om aan de wettelijke taken te kunnen blijven voldoen. De investeringen lopen op omdat Noorderzijlvest meer werk moet uitvoeren. Wat extra moet gebeuren kost ongeveer € 64 miljoen per jaar. In het vastgestelde Waterbeheerprogramma voor de periode 2022-2027 staat welk werk Noorderzijlvest gaat uitvoeren. Voor dat werk is meer geld nodig dan via belastingen binnenkomt. Daarom leent Noorderzijlvest geld. Dat lenen kost elk jaar rente en aflossing. Die lasten komen terug in de begroting als vaak grotere en kostbare projecten zijn uitgevoerd en de onderhoudsfase in gaan. Deze lasten zijn een wezenlijk onderdeel van de financiële huishouding van het waterschap. 

Noorderzijlvest kan niet alles met alleen eigen geld investeren. Want dan moeten de belastingtarieven nog sneller stijgen. Hogere en noodzakelijke uitgaven moeten dan immers meteen in evenwicht zijn met de inkomsten. Geld lenen kost geld. Maar die kosten kunnen we verdelen over een langere periode. En we kunnen doen wat nodig is in het gebied.

Zit er ook een limiet aan het geld dat waterschappen kunnen lenen?

Nee, die grens is er niet. Het is natuurlijk wel belangrijk dat er genoeg geld is om de kosten te betalen. Daar is toezicht op. Het is niet gezond als het geleende geld een te groot deel is van het jaarlijks beschikbare geld. De lopende begroting is in evenwicht. Dat moet zo blijven.

Blijven de belastingen voor de waterschappen de komende tijd stijgen?

Ja, daar moet je wel vanuit gaan. De ontwikkelingen in ons klimaat zijn dringend. Aan actie ondernemen en doorzetten kunnen we niet ontkomen. Bij het bepalen van de acties kijkt Noorderzijlvest ver vooruit naar ontwikkelingen in de toekomst om te kunnen bepalen wat nu nodig is.
Er zijn veel internationale, nationale en regionale afspraken waaraan Noorderzijlvest zich moet en wil houden. De opgaven zijn groot. Er is meer geld nodig om:

  • de organisatie op orde te houden en aan te passen aan de veranderende eisen;
  • achterstanden uit het verleden weg te werken;
  • noodzakelijke maatregelen nu te nemen en niet af te wentelen op toekomstige generaties;
  • de waterkwaliteit flink te verbeteren;
  • calamiteiten en wateroverlast als gevolg van het veranderde klimaat op tijd te voorkomen;
  • afvalwater te zuiveren volgens nieuwe en toekomstige Europese regels.

In de jaren tot en met 2022 konden de tarieven nog redelijk gematigd stijgen. In 2023 moest het bestuur van Noorderzijlvest die wens loslaten door de sterk veranderde situatie in de wereld. Overal stegen kosten in korte tijd heel snel. De komende periode staat Noorderzijlvest voor grote en dure wateropgaven. Zeker voor de komende 10 tot 15 jaar. Daarom ontkomen we met z’n allen niet aan een behoorlijke stijging van de waterschapsbelastingen.
 

Heb je gevonden wat je zocht?